Κούραση και επαναλαμβανόμενοι πονοκέφαλοι; Τα ανεπαρκή επίπεδα σιδήρου οδηγούν σε μια κατάσταση που ονομάζεται σιδηροπενική αναιμία, με σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία
Η έλλειψη σιδήρου είναι μια από τις πιο κοινές ανεπάρκειες παγκοσμίως. Τα ανεπαρκή επίπεδα σιδήρου οδηγούν σε μια κατάσταση που ονομάζεται ανεπάρκεια σιδήρου ή σιδηροπενική αναιμία.
Κάτι ακόμα για τον σίδηρο…
Ο σίδηρος είναι βασικό συστατικό για τη λειτουργία της αιμοσφαιρίνης, μιας πρωτεΐνης που υπάρχει στα ερυθρά αιμοσφαίρια, υπεύθυνη για την οξυγόνωση των ιστών και των οργάνων. Ο σίδηρος επομένως περιέχεται σε κάθε μόριο αιμοσφαιρίνης και είναι το στοιχείο στο οποίο συνδέεται το οξυγόνο για να διανεμηθεί στη συνέχεια, μέσω της κυκλοφορίας του αίματος, στα διάφορα όργανα. Το σώμα έχει μεγάλα αποθέματα σιδήρου, κυρίως στο ήπαρ, όπου συνδέεται με μια πρωτεΐνη που ονομάζεται φερριτίνη. Το τελευταίο λειτουργεί ως απόθεμα σιδήρου, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε περίπτωση ανεπάρκειας.
Χαμηλός σίδηρος: ποια είναι τα συμπτώματα;
Τα συμπτώματα της σιδηροπενικής αναιμίας τείνουν να εμφανίζονται σταδιακά καθώς το καλοσχεδιασμένο σώμα μας αρχικά αναπληρώνει τα αποθέματα σιδήρου στο συκώτι του. Μόλις εξαντληθούν τα αποθέματα, αρχίζουν να εμφανίζονται τα πιο σημαντικά συμπτώματα.
Η αρχική φάση της ανεπάρκειας σιδήρου μπορεί επομένως να είναι εντελώς ασυμπτωματική ή να χαρακτηρίζεται από ήπια συμπτώματα όπως κόπωση, χλωμό χρώμα του δέρματος και των βλεννογόνων, αδυναμία και πονοκέφαλο.
Στα πιο προχωρημένα και χρόνια στάδια, μπορεί να εμφανιστούν τα ακόλουθα:
- απώλεια μαλλιών;
- ταχυκαρδία;
- πόνος στο στήθος;
- εύθραυστα νύχια και μαλλιά.
- κοιλονυχία, ή όταν τα νύχια γίνονται πιο λεπτά και παίρνουν σχήμα «κουτάλι».
- μυρμήγκιασμα, κνησμός ή πόνος στα πόδια.
- γλωσσίτιδα, δηλαδή φλεγμονή της γλώσσας, η οποία είναι κόκκινη, πρησμένη και προκαλεί κάψιμο.
Ποια είναι τα ερεθίσματα;
Η έλλειψη σιδήρου μπορεί να προκληθεί από:
• κακή διατροφική πρόσληψη, μια σπάνια πάθηση, η οποία μπορεί να εμφανιστεί σε συνδυασμό με διατροφικές διαταραχές, όπως η ανορεξία ή η βουλιμία.
• εμφανής (εξωτερική αιμορραγία) ή κρυφή (εσωτερική αιμορραγία) αιμορραγία που οδηγεί σε έλλειψη σιδήρου.
• αλλαγές στην απορρόφηση: χρόνιες παθολογικές καταστάσεις, όπως η νόσος του Crohn ή η ελκώδης κολίτιδα, δεν επιτρέπουν τη σωστή απορρόφηση του σιδήρου από τη διατροφή, λόγω της επιδείνωσης των εντερικών λαχνών.
• βαρύς εμμηνορροϊκός κύκλος στις γυναίκες.
• εγκυμοσύνη και θηλασμός, φάσεις κατά τις οποίες απαιτείται μεγαλύτερη ανάγκη για σίδηρο για την ανάπτυξη του εμβρύου.
• ασθένειες του γαστρεντερικού σωλήνα όπως κοιλιοκάκη και γαστρίτιδα (ο έλεγχος για κοιλιοκάκη θα πρέπει να θεωρείται έλεγχος ρουτίνας).
• χειρουργικές επεμβάσεις, όπως γαστρεκτομή και γαστρική παράκαμψη.
Ποσοστό επίπτωσης: πόσοι άνθρωποι υποφέρουν από αυτό;
Η έλλειψη σιδήρου επηρεάζει δισεκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως και παραμένει η κύρια αιτία αναιμίας με σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία. Το 30% του παγκόσμιου πληθυσμού πάσχει από αυτό και η έλλειψη σιδήρου, με ή χωρίς αναιμία, είναι συχνή, ιδιαίτερα στις εγκύους. Συγκεκριμένα, επηρεάζει περισσότερο από το 20% των γυναικών κατά την αναπαραγωγική τους ζωή και η αναιμία στην εγκυμοσύνη έχει εκτιμώμενο παγκόσμιο επιπολασμό 38%.
Ποια προϊόντα να επιλέξετε σε περίπτωση έλλειψης σιδήρου;
Η θεραπεία με συμπληρώματα σιδήρου, εάν ακολουθηθεί με προσοχή και σταθερότητα, μπορεί να αναπληρώσει την ανεπάρκεια σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η χορήγηση σιδήρου, όμως, δεν είναι απλή: συχνά επιβαρύνεται, μάλιστα, από πολυάριθμες παρενέργειες, όπως καούρα, έμετος και διάρροια, κράμπες στην κοιλιά, παραγευσία (δηλαδή μεταλλική επίγευση). Περαιτέρω, ο σίδηρος δεν είναι πολύ βιοδιαθέσιμος, δηλαδή το ποσοστό σιδήρου που φτάνει στη συστηματική κυκλοφορία είναι πολύ χαμηλό, επομένως μειώνεται το θεραπευτικό αποτέλεσμα. Ευτυχώς, η φαρμακευτική τεχνολογία μας βοηθά με τις λιποσωμικές μορφές, δηλ. μικρά σφαιρικά σωματίδια που ενσωματώνουν το δραστικό συστατικό μέσα σε ένα φωσφολιπιδικό κέλυφος, προκειμένου να βελτιωθεί η απορρόφησή του στο έντερο, αυξάνοντας έτσι τη βιοδιαθεσιμότητά του και μειώνοντας σημαντικά τις παρενέργειες.
Για να βελτιωθεί η απορρόφηση και η αποτελεσματικότητά του, είναι απαραίτητο να αξιοποιηθεί η συνεργιστική δράση του σιδήρου με:
• Φολικό οξύ , το οποίο είναι μια βιταμίνη που συμμετέχει στο σχηματισμό νουκλεϊκών οξέων, απαραίτητα για την παραγωγή πρωτεϊνών και DNA. Το φολικό οξύ και ο σίδηρος συνεργάζονται σε συνέργεια, διευκολύνοντας την απορρόφηση του σιδήρου και προάγοντας την παραγωγή αιμοσφαιρίνης.
• Ο χαλκός, ο οποίος εκτελεί αντιοξειδωτικές λειτουργίες, προστατεύει τις κυτταρικές μεμβράνες από οξειδωτική βλάβη και είναι απαραίτητος για τη μεταφορά του σιδήρου.
• Βιταμίνη C, ένα άλλο εξαιρετικό αντιοξειδωτικό, που προάγει την απορρόφηση του σιδήρου.
• Βιταμίνες Β6 και Β12 οι οποίες, μαζί με τον σίδηρο και το φολικό οξύ, προάγουν τον φυσιολογικό σχηματισμό των ερυθρών αιμοσφαιρίων.
Πρόληψη και διατροφή
Η επαρκής διατροφή και η παρακολούθηση της άφθονης απώλειας αίματος ή των παθολογικών καταστάσεων που θα μπορούσαν να μας εκθέσουν στην εμφάνιση σιδηροπενικής αναιμίας είναι οι καλύτεροι τρόποι πρόληψης και φροντίδας αυτής της διαταραχής.
Εκτός από την εισαγωγή τροφών πλούσιων σε σίδηρο στη διατροφή μας, είναι απαραίτητο να τα συνδυάσουμε με θρεπτικά στοιχεία που αυξάνουν την απορρόφησή του.
Ο σίδηρος βρίσκεται κυρίως στο κρέας και ιδιαίτερα στη γαλοπούλα. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό: επίσης στα ψάρια (τόνος, μπακαλιάρος, σολομός κ.λπ.), θαλασσινά, κρόκοι αυγών και όσπρια. Σε τρόφιμα ζωικής προέλευσης, ο σίδηρος βρίσκεται στην πιο βιοδιαθέσιμη μορφή του και, ως εκ τούτου, απορροφάται πιο εύκολα στο έντερο. Για να αυξήσετε τη χαμηλή βιοδιαθεσιμότητα του σιδήρου στα λαχανικά, συνιστάται, κατά τη διάρκεια ή μετά από ένα γεύμα, να τρώτε μπρόκολο ή ραντίτσιο ή ένα πορτοκάλι: όλα τα θρεπτικά στοιχεία πλούσια σε βιταμίνη C, η οποία ευνοεί την απορρόφηση του σιδήρου.
Ας καταρρίψουμε τον μύθο της χερσαίας πάλης…
Το σπανάκι δεν είναι από τα πιο πλούσια σε σίδηρο λαχανικά! Επιπλέον, είναι προτιμότερο να τα τρώτε ωμά και καρυκευμένα με χυμό λεμονιού για να βελτιωθεί η απορρόφησή τους, καθώς το μαγείρεμα μειώνει περαιτέρω τη βιοδιαθεσιμότητά τους.
Περιέργεια
Ο πικακισμός είναι μια διατροφική διαταραχή που συνίσταται στην καταναγκαστική κατανάλωση μη βρώσιμων ουσιών (χαρτί, άργιλος, χώμα κ.λπ.). Η αιτία πρόκλησης αυτής της διαταραχής είναι ακριβώς μια σοβαρή ανεπάρκεια σιδήρου και οι έγκυες γυναίκες και οι προ-έφηβοι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο. Όταν επηρεάζεσαι από το pica, «μπαίνεις» σε έναν φαύλο κύκλο, καθώς ο παράγοντας ενεργοποίησης είναι η έλλειψη σιδήρου, αλλά, με την πρόσληψη μη θρεπτικών ουσιών, αυτές προκαλούν μείωση της απορρόφησης σιδήρου, επιδεινώνοντας περαιτέρω την ανεπάρκεια αυτού του ορυκτού, του οποίου η παρουσία είναι απαραίτητη.